Diyafram Nedir?

[Cag_a_taY]

ÖNSÖZ

Her ne kadar Özgür arkadaşımız forumumuzda, Diyafram, Enstantane ve ISO konularını mükemmel akıcı ve basit bir dille anlatmış olsa da, bu 3 terimi ayrı ayrı incelemek de gerekmektedir. Bu konuyu aşağıdaki linkten bulabilirsiniz;

viewtopic.php?f=96&t=66

O halde başlayalım…

Fotoğrafçılığa başladığınızdan veya başlamaya karar verdiğinizden beri, önünüze temcit pilavı gibi sunulan terimlerden bir tanesidir Diyafram. Makinelerin üzerinde AV veya A kısaltmalarıyla, İngilizce ismi olan Aperture’u anlatır bize.

Ne işe yaradığını çok merak etmemize rağmen, kendimizi teorik bilgiye boğmamak ve fotoğraf hobisinden uzaklaşma olasılığını ortadan kaldırmak için pek de okuyasımız gelmez onunla ilgili olan yazıları. Bir yandan da güzel fotoğraflar çekmek isteriz ama kendimizi teslim ettiğimiz o otomatik mod yok mu makinelerimizdeki, işte o mod bizi kısıtlar durur, çünkü bir fotoğrafı nasıl çekmek istediğinizi siz bilmenize rağmen, tüm kontrolü makineye vermiş durumdasınızdır. İşin özünde, fotoğrafı nasıl çekeceğinize siz değil, makine karar verir olmuştur.

Oysaki, anlaması çok basit, kullanımı ondan da basit, çoğu yeni fotoğrafçının “arkayı flu, önü net çekmek istiyorum” dediği durumu ve daha da fazlasını size sunabilecek bir parçadır diyafram.

Hazırsanız başlayalım, değilseniz biraz bekleyelim…hazır olduğunuzda buradan sonrasını okuyabilirsiniz. emo22


DİYAFRAM NEYE BENZER?


Diyafram, lensinizin camından içeri baktığınız zaman, öteki tarafı ne kadar gördüğünüzü belirleyen “delik ayarıdır” diyebiliriz basitçe. Dedik ya fazla teknik gözümüzü korkutuyor. Onun için basit dille anlatmaya devam edeyim.

Baktığınız zaman şöyle bir görüntü ile karşılaşırsınız;

1.jpg (41.16 KiB)

EXIF-Data show/hide

Original image recording time:

2017:10:08 02:07:10

Image taken on:

Cmt Eki 07, 2017 11:07 pm

Focus length:

105 mm

Shutter speed:

15 Sec

F-number:

f/11

ISO speed rating:

100

Whitebalance:

Auto

Flash:

Flash did not fire, compulsory flash mode

Camera-manufacturer:

NIKON CORPORATION

Camera-model:

NIKON D800E

Exposure program:

Manual

Exposure bias:

2/3 EV

Metering mode:

Pattern

Ortadaki deliği gördünüz değil mi?

O delik nasıl oluşuyor derseniz, şöyle bir motora bağlı;

4..jpg (15.77 KiB)

Ve bu motorun içinde de böyle ufak bıçaklar var;

2.jpg (46.46 KiB)

Bu bıçaklar, bağlı bulundukları motor sayesinde, siz ayarını yaptığınız zaman kapanıp açılarak, az önce görmüş olduğunuz deliğin boyutunu değiştirirler. Diyafram bıçakları kapandığı zaman ortaya çıkan deliğin şekli ya dairesel olur;

dairesel.jpg (10.6 KiB)

Ya da köşeli

koseli.jpg (9.91 KiB)

Bu farklılığın fotoğraflarınıza etkisinin ne olacağını daha sonra anlatacağım.

Kabaca da olsa, diyaframın neye benzediğini gördüğümüze göre, hemen ne işe yaradığına bakalım.


DİYAFRAM NE İŞE YARAR


Diyaframın, fotoğraflarınızın üzerinde birkaç etkisi mevcuttur. Bunlardan en önemlisi…hayır arka planı flu yapmak değil, henüz o kısma gelmedik.. emo13 Bunlardan en önemlisi, fotoğraflarınızın aydınlığı yani pozlamasına olan etkisidir.

Diyafram deliğinin boyutu değiştikçe, o delikten bir anda giren ışık da değişken olacaktır. Eğer delik büyükse, fotoğraf makinenizin sensörüne düşen ışık daha fazla olacaktır. Delik küçükse, tahmin ettiğiniz olay gerçekleşecek ve ışık daha az gelecektir.

Örneklendirecek olursak,

Normalde böyle gözükmesi gereken bir fotoğraf;

kopek.jpg (58.05 KiB)

Diyafram deliği büyüdükçe, daha çok ışık gireceği için bu şekilde çıkacak;

kopek 1.jpg (55.42 KiB)

Küçülüp de daha az ışığa izin verdiği zaman da böyle çıkacak;

kopek 2.jpg (38.24 KiB)

Yani bu yukarıdakinden yola çıkarsak, çektiğiniz fotoğraf çok aydınlık çıkıyorsa, diyafram deliğini küçültmeniz veya çok karanlık çıkıyorsa, o deliği büyütmeniz gerekeceği sonucuna varabiliriz.

Bu mantıkla, az ışık olan bir ortamda fotoğraf çekiyorsanız ve makinenizin flaşı da yetersiz geliyorsa, ilk bakmanız gereken ayar diyaframınızın delik boyu.

Aslına bakarsanız, gözlerimiz de aynı mantıkta çalışıyor. Az ışık olan ortamda, göz bebeklerimiz büyüyor ve içeri daha fazla ışık girmesini sağlıyor ki, beynimiz ortamı daha iyi algılayabilsin, daha görünür kılabilsin.

Karanlık bir odadayken göz bebeklerimiz o kadar açık olur ki, birisi ışığı yaktığı zaman yeteri kadar hızlı kapanamaz ve aniden çok ışık girdiğinden gözlerimiz kamaşır hatta hafif bir ağrı olur. Göz bebeklerimiz tamamen kapanamadığı ve en dar halinde ufacık da olsa bir delik kaldığı için (makinelerimizdeki diyafram için de bu geçerlidir) hala ışık girmeye devam eder ve bunu engellemek için göz kapaklarımızı kapatırız.

Peki makine ne kapatır? O bu başlığın konusu değil. Bu konuyu okuduktan sonra, yazımın en başında bahsettiğim, Özgür arkadaşımızın yazdığı Diyafram, Enstantane ve ISO Nedir? Konusunu okumanızı şiddetle tavsiye ederim.

Linkini tekrardan yazayım;

viewtopic.php?f=96&t=66

Bu kadar anatomi dersinden sonra konumuza geri dönebiliriz.

Peki, ışığı kontrol etmemizi sağladığını anladığımız diyafram, başka ne işe yarar?

Alan derinliğini!

“O ne ola ki!?” dediğinizi duyar…”arka planı flu, önü net çıkarmanızı sağlar” dediğimde de havalara uçtuğunuzu görür gibiyim! emo14

Net Alan dediğimiz şey, fotoğraftaki net olan tüm objeleri, insanları, hayvanları içine alan alandır. Alan derinliğini ise, bu alanın ne kadar çok veya az olduğudur.

Bazı fotoğraflarda arka plan tamamen fludur ve sadece odaklandığınız konu nettir. Buna sığ ya da ufak alan derinliği denir. Bazı fotoğraflarda ise en yakınızdaki de nettir, en uzağınızdaki de…Buna da büyük alan derinliği denir.

Hemen neye benzediğini görelim;

Diyaframımız çok açık olunca, yani delik büyük olunca böyle gözükürken;

sig2.jpg (10.89 KiB)

Diyafram daralınca şu şekil gözüküyor;

derin2.jpg (22.18 KiB)

Aslında, mantığı anlamanız adına daha da basitleştirmek için şöyle anlatabiliriz.

Net alan derinliğini gerçekten de bir alan gibi düşünün. Siz bir sıra ağacın karşısına geçip, ortadaki ağaca netlediğiniz zaman, farz edin ki, gökyüzünden, netlediğiniz alana kırmızı bir huzme iniyor. Bu huzme net alandaki “alanınız” olsun.

Diyaframınızı açtığınız zaman, bu alan sığlaşıyor demiştik…Yani bu alan daralıyor. Daraldıkça da sadece o netlediğiniz, ortadaki ağaç net olurken, size yakın ve siz uzak olan ağaçlar kademeli olarak flulaşmaya başlıyor.

sig.jpg (20.79 KiB)

Aynı ağaca netleyip diyaframınızı kapatırsanız, yani deliği daraltırsanız, o zaman net alanınız genişliyor. Böylece en net kısım yine odaklandığınız ortadaki ağaç oluyor ama size yakın ve size uzak olan ağaçlar da, ortadaki ağaç kadar olmasa bile, net oluyor.

derin.jpg (21.79 KiB)

Sanırım iyice oturdu kafamızda değil mi? Dediğim gibi aslında çok basit.
Şimdi size ters orantıdan bahsedeceğim konuya geldik. Belki de diyaframın en akıl karıştıran yeridir ama alışıyorsunuz, onun için sabredin lütfen emo21


F-STOP YA DA F NUMARASI NEDİR


Şimdiye kadar hep açık diyafram, kapalı diyafram, dar delik, açık delik, sığ alan derinliği, geniş alan derinliği gibi şeylerden bahsettik ama asla f-stop veya f numarası diye bir şeyden bahsetmedik.

F dediğimiz olay, çok teknik bir dille anlatacak olursak, fokal uzunluğun, diyaframdaki deliğe olan oranıdır ve Focal(Fokal) kelimesinin kısaltmasıdır.

Teknik dilden uzaklaşarak anlatacak olursak da, fotoğrafçılıkta diyaframın değeri “f” ibaresi ile gösterilmektedir. Yani bir lensin diyafram ayarını gördüğünüz zaman hemen önünde “f/” işaretini de göreceksiniz. Yani f/2.8 f/3.5 gibi.

f/2.8’den f/3.5’e geçtiğimiz zaman bir adım geçmiş oluyoruz. f/3.5’ten f/4’e geçtiğimiz zaman da aynı şekilde. Yani ayarladığınız f değeri (diyafram değeri) ne ise, o değerden bir yükseğine veya bir alçağına geçtiğinizde bir adım atmış oluyorsunuz. Bu adıma da “stop” deniliyor.

Yani f/3.5 ile f/4 arası 1 stopsa, f/4 ile f/5.6 arası da 1 stopsa…E o zaman, f/3.5 ile f/5.6 arası…Aynen öyle!...2 stop olur!

Kullanım sırasında, dur ben 2 stop düşeyim, 1 stop çıkayım diye düşünmeyeceksiniz bundan emin olabilirsiniz ama birisinin fotoğrafını değerlendiriyorsunuz, çok aydınlık çıkmış…Bence diyaframı bir stop yükseltmelisin demek çok havalı!

Yükseltmek mi? Nasıl yani?

İşte bu bölümün başında belirttiğim ters orantıya geldik.

f değeri yükseldikçe, diyafram deliği küçülür. Yani f/5.6’da çekim yapıyorsunuz ve daha fazla fluluk yaratmak istediniz. Ya da, daha fazla ışık girsin lensten içeri ki fotoğrafınız daha aydınlık olsun istiyorsunuz. O zaman 1-2 stop (nasıl havalı di mi? emo14 ) aşağı ineceksiniz…Yani f/4 veya f/3,5..Hatta lensiniz izin veriyorsa daha da aşağı...f/2.8, f/1.8…vs. Böylece ters orantı ile ne olacak? f değeri düşecek ama delik çapı artacak. Böylece daha fazla ışık girecek.

Bunu bir görselle destekleyelim

3.jpg (29.58 KiB)

Konumuzun sonuna geldik sayılır.

Son olarak size, lenslerin üzerinde, o lenslerin diyafram değerlerinin en düşük ne olabileceğini nereden gördüğünüzü yazayım.

Aşağıdaki örneklerden de göreceğiniz üzere, lenslerin üzerlerinde (yanlarında veya ön camın etrafındaki kısımda) 3.5, 2.8 gibi değerler vardır.

lens1.jpg (44.29 KiB)

lens2.jpg (24.41 KiB)

EXIF-Data show/hide

Original image recording time:

2013-01-09 08:11:31

Image taken on:

Çrş Oca 09, 2013 6:11 am

Focus length:

70 mm

Shutter speed:

1/125 Sec

F-number:

f/13

ISO speed rating:

200

Whitebalance:

Manual

Flash:

Flash fired, compulsory flash mode, return light not detected

Camera-manufacturer:

NIKON CORPORATION

Camera-model:

NIKON D800

Exposure program:

Manual

Exposure bias:

0 EV

Metering mode:

Pattern

lens3.JPG (142.79 KiB)

Bu değerler bazen tek bir değer, bazen de iki değer şeklinde yazılabilir. Yani ikinci örnekte sadece 1.8 yazıyor ama ilk örnekte 3.5-5.6, üçüncü örnekte ise 3.5-4.8 yazıyor.

Neden böyle yazıyor?

Çünkü iki çeşit lens var. Sabit odaklı lens ve değişken odaklı lens.

Sadece 50mm’lik odak uzunluğuna sahip lens sabit odaklı lens olarak adlandırılır. Öte yandan, 18-55mm’lik bir lens değişken odaklı lenstir.

Sabit lenslerde, içerideki mercekler oynamadığı ve herhangi bir yakınlaşma uzaklaşma olayı lens üzerinden yapılamadığı için, diyaframın kendisini odak uzaklığına göre ayarlaması gerekmez. f değeri sabit kalabilir, ki zaten onun için sabit odaklı lenslerde tek bir diyafram değeri yazar.

Ne var ki, değişken odaklı lenslerde, lens üzerinden objeye zoom yapılabildiği, yani yaklaşma veya uzaklaşma yapılabildiği için odak değişir.

Her ne kadar değişken odaklı olup da sabit diyaframa sahip üst seviye lensler piyasada çokça olsa da, genelde başlangıç seviye lenslerde bu mümkün olmamakta.

Ne demiştik yukarıda? f değeri, fokal uzunluğun kısaltmasıydı. Bu değer de fokal uzunluğun, diyaframdaki deliğe olan oranını gösteriyordu.

Siz 18mm ile çekerken 55mm’e zoom yaptığınız zaman fokal uzunluğu değiştirmiş oluyorsunuz. Yani odak uzunluğu değişiyor. Dolayısıyla odak uzunluğunun diyafram deliğine olan oranı da değişmek zorunda kalıyor.
Bu durumu kotarmak için, lens size diyor ki, ben en geniş açıda çekiminizi yaparken, yani en düşük fokal uzunluğunuzdayken f/3.5 değerini verebilirim ama siz 55mm’e zoom yaparsanız artık f/3.5 mümkün değil veremem…versem versem en açık değer olarak f/5.6 verebilirim.

Bu bilgiler ışığında, uzağınızdaki bir şeyi çekiyorsunuz, hava kararmak üzere, etraftaki ışık az, flaş yetersiz ya da flaşınız hiç yok. Zoom’ladınız 55mm’e ve lensinizin diyaframını en fazla f/5.6 kadar açabildiniz. Yetmedi...Hala hafif karanlık çıkıyor fotoğraf. Yapacağınız şey, çektiğiniz şeye yaklaşmak, 55mm’den 18mm’e düşmek ve bu sayede f değerini daha da düşürmek…

Artık 18mm’desiniz diye, lensiniz f/3.5’a geçmenize izin vereceği için, daha fazla ışık alabiliyorsunuz makinenin içine ve fotoğrafınız daha doğru pozlanıyor.

Anladığınızı umuyorum. Anlamadıysanız bir daha okuyabilir veya foruma soru sorabilirsiniz. Siz anlayana ve diyaframı hürce kullanabilecek noktaya kadar sıkılmadan anlatmaya hazırız!