Ölçüm işleminin nasıl çalıştığını bilmek ve farklı ölçüm modlarının ne işe yaradığını öğrenmek, fotoğrafçılık için gerçekten önemlidir çünkü bu bilgi, fotoğrafçıların, beklenmedik ışık şartları altında daha iyi fotoğraf çekmelerine yardımcı olur. Bu bağlamda, şimdi sizlere farklı ölçüm modlarını ve ne işe yaradıklarını dilimin döndüğünce anlatmaya çalışacağım.
Ölçüm Nedir?
Basitçe anlatmak gerekirse, “Ölçüm”, makinenin, sensörüne düşen ışığın miktarına ve ayarladığınız ISO değerine göre, hangi perde hızı ve diyaframı kullanması gerektiğini belirlemesi işlemidir.
Eskiden, henüz dijital makineler piyasayı kasıp kavurmamışken, fotoğrafçılar filmli makinelerinde çektiklerini hemen göremediklerinden ve tabe ettirme işinin maliyetinden ötürü, bir fotoğrafı çektikleri anda en doğru pozlamayı yakalamış olmaları gerektiğinden, “Pozometre” diye bir cihaz kullanırlardı. Bu cihazı çekeceğiniz obje veya modele yakın tutarak, o noktaya düşen ışık miktarını alıp, makinenin üzerinde, bu ışık miktarına uygun olarak pozometrenin size verdiği değerleri girmek suretiyle kullanıyorlardı.
Her ne kadar –di’li geçmiş zaman kullansam da, aslında hala bazı profesyonel fotoğrafçılar bu pozometrelerden kullanmaya devam ediyorlar. Teknolojik gelişmeler, nasıl ki fotoğraf makinelerinin de gelişmesine vesile olduysa, pozometrelerin de gelişmesine vesile oldu. Devam etmeden önce, harici pozometreler neye benziyordu ve şimdi neye benziyorlar kısa bakalım.
Eskiden bu şekildelerdi;
- 1.jpg (44.6 KiB)
Şimdi ise bu şekildeler;
- 2.jpg (20.28 KiB)
Günümüz dijital makinelerinin içindeki ölçüm mekanizması yani başka bir deyişle, dahili pozometreler veya gayet başarılı olduklarından, harici pozometrelerin kullanım sayısında dramatik bir düşüş olduğunu söyleyebiliriz.
Bu ölçüm mekanizmasını kullanabileceğimiz en yaygın 3 mod ise aşağıdaki gibidir. Yazımızın sonlarına doğru, bu 3 moda detaylıca değineceğiz.
1. Genel Alan Ölçümü – Buna Matrix Metering, Zone Metering veya sadece Matrix de denir. Canon Makinelerdeki ismi Evaluate Metering’dir. İsmi ne olursa olsun aynı göreve hizmet eder.
2. Merkez Ağırlıklı Ölçüm
3. Nokta Ölçüm / Noktasal Ölçüm
Yine Canon fotoğraf makinelerinde “Partial Metering” denilen Kısmi Ölçüm de bulunmaktadır. Bu mod özünde Noktasal Ölçüm’e benzemekle birlikte, ölçüm alanı Noktasal Ölçüm’den daha geniştir. (Spot Ölçümde, vizör ortasının %3,5’uğu algılanırken, Noktasal Ölçümde bu alan %8’e çıkmaktadır).
Cihazınızın üzerinde, bu modları değiştirebileceğiniz bir tuş mevcuttur ve o tuşa basıp ayar tekeri ile modlar arası geçiş yaptığınızda, aşağıdaki ikonların belirdiğini görürsünüz. Ölçüm modları ve bu ikonların ne olduğunu gösteren tabloyu şuraya bırakalım;
- 4.png (35.98 KiB)
Makinelerinizin içindeki ışık ölçümünün çalışma biçimini vizörden baktığınız zaman görmeniz mümkündür. Genelde baktığınızda, aşağıdaki gibi bir görüntü ile karşılaşırsınız. Sizde dikey ve yatay çizgiler olmayabilir ama bu menü içerisinden değiştirilebilecek bir ayardır. Bizi ilgilendiren kısım ise, kırmızı ile yuvarlak içine alınmış olan bölümdür.
- 3.jpg (39.44 KiB)
Bu bölümde bir çizgi vardır ve çizginin bir tarafında artı, diğer tarafında da eksi işareti mevcuttur. Lensinizin önündeki kapağı çıkartıp makinenizi manuel moddayken güçlü bir ışığa doğru tuttuğunuzda, vizörden bakarsanız, bu alan üzerindeki çizginin +(artı) tarafına geçtiğini görürsünüz.
Burada makine bize, şu anki perde hızı ve diyafram ayarlarına göre, doğru bir pozlama yapılabilmesinin mümkün olmadığını, çok fazla ışık olduğunu anlatmaktadır. Aynı şekilde karanlık bir odaya girip gözünüzü vizöre götürdüğünüzde, bu sefer çizginin –(eksi) yöne geçmiş olduğunu farkedersiniz ki bu da makinenin bize karanlık çıkacağını anlatma biçimidir. Böyle bir durumla karşılaştığınız da yapmanız gereken, diyafram ve perde hızınızı veya ISO değerinizi değiştirerek, bu alandaki çizginin ortaya, yani 0 (sıfır)’a gelmesini sağlamaktır.
Fotoğraf makinenizin ölçüm değerlendirme becerisi sadece manuel mod ile sınırlı değildir. Diyafram öncelikli mod veya Enstantane öncelikli modda da, fotoğraf makineniz, doğru pozlama için, bu becerisini devreye sokar ve öncelik olarak seçtiğiniz ayarı bozmadan, diğer ayarları kendisi yapar.
ÖLÇÜM İLE İLGİLİ PROBLEMLER
Fotoğraf makinelerinin ölçüm başarısı, çekim yapmak istediğiniz ortamdaki ışığın dengeli dağılımına bağlıdır. Kadrajınızın içine sığdıracağınız alanda, farklı ışık değerlerine ait objeler varsa, fotoğraf makinenizin aklı karışmaya başlar çünkü kadrajınızda gördüğü koyu Alana göre mi yoksa aydınlık Alana göre mi ölçüm yapması gerektiğini bilemez. Örneğin, açık bir gökyüzünü çekerken fotoğraf makineniz size doğru ölçümü söylemekte zorlanmayacaktır, ne var ki eğer açık gökyüzünde koyu bulutlar varsa, tabiri caizse, makinenizin eli ayağına dolanacaktır. emo18
Yine de size karşı mahcup olmamak adına, fotoğraf makineniz, koyu bulutları doğru pozlayabilmek için, çekimi daha aydınlık yapacaktır, ki bu gökyüzünün aşırı parlak çıkmasına sebep olacaktır, ya da, gökyüzünü doğru pozlayayım darken, bulutları iyice karartacaktır.
Örneğimizin içine bir de kocaman bir dağ eklersek, makineniz ağlama noktasına gelecektir emo82
Genel anlamda, ölçüm yapılırken, kadrajın içindeki ışık değerinin ortalamasını alan makine, dağı doğru pozlayabilmek için yine kareyi aydınlatacak, bu da yine gökyüzünün aşırı parlak çıkmasına veya fotoğrafçılık değimiyle “patlamasına” sebep olacaktır.
1) Genel Alan Ölçümü (Matrix / Evaluative Metering)
Genel Alan Ölçümü modu, DSLR makinelerin varsayılan ölçüm ayarıdır. Yukarıda açıkladığımız ölçme biçimine uygun olarak, makine, kadrajı farklı alanlara böler ve her alanı ayrı ayrı inceleyerek o alandaki koyu ve açık tonları analiz eder. Bu analizin sonucunu etkileyen önemli bir faktör, fotoğrafta nereye odakladığınızdır.
Her ne kadar analiz sırasında renk, uzaklık, nesne, parlak alan gibi değerler göz önünde bulundurulsa da, makineniz, netleme noktanızın bu alanlardan hangisine denk geldiğine de bakar ve ölçüm sonucunu vermeden önce, bölmüş olduğu alanlar içinde, bu alanı birinci öncelikli olarak seçer.
Ölçüm sonucunu belirlemede çok daha farklı dinamikler de mevcuttur ve bu dinamikler üretici firmadan üretici firmaya göre değişkenlik göstermektedir ancak örneğin Nikon, veri tabanındaki binlerce fotoğrafa ait imaj bilgisini çipinde tutarak, çekmekte olduğunuz fotoğrafın oluşacak imaj datası ile karşılaştırıp, en uygun pozlamayı bulmaya çalışır.
- matrix.jpg (26.28 KiB)
Bu modu, fotoğrafçılığınızın çoğunluğunda kullanmanızda fayda var çünkü genelde size doğru pozlamayı verebilmek en iyi seçeneklerden bir tanesidir.
2) Merkez Ağırlıklı Ölçüm - Center-Weighted Metering
Doğru pozlamayı belirlemek için kadrajın tümünü değerlendirmeye almak, her zaman istediğiniz sonucu vermeyebilir. Ya birisinin portresini çekmek istiyorsanız ve çekeceğiniz kişinin arkasında bir güneş varsa? İşte burada merkez ağırlıklı ölçüm devreye giriyor.
Bu mod, merkezdeki konunuzun üzerine düşen ışığı ve onun biraz etrafındaki ışık değerlerini dikkate alıyor ancak kadrajın köşelerinde kalan alanları hiç dikkate almıyor. Matrix yani Genel Alan Ölçümünden farklı olarak, Merkez Ağırlıklı Modda makineniz, nereye odaklandığınıza bakmaz.
Bunun yerine kadrajın ortasına denk gelen alandaki ışık durumunu dikkate alır.
- center.jpg (24.59 KiB)
Bu modu, fotoğraf makinenizin ölçümü yaparken, kadrajınızın ortasını dikkate almasını istediğiniz zaman kullanın. Bu moda en uygun çekimler genelde porte veya kadrajınızın ortasını dolduran bir nesneyi fotoğraflayacağınız zamanlar olabilir.
3) Noktasal Ölçüm - Spot Metering
Noktasal Ölçüm, makinenizin sadece odaklandığınız noktanın olduğu alandaki ışığın dikkate almasını sağlar. Tek bir alanı/hücreyi değerlendirmeye alır ve bir tek bu alandaki ışık değerine göre doğru pozlamayı size sunar. Bu ölçüm modu, kadrajınızda az yer kaplayan ama sizin için önemli olan bir şeyi çekerken kullanmanız ideal olan bir moddur.
Genel ortam aydınlık veya karanlıkmış fark etmeksizin, sadece odaklandığınız noktadaki ışık değerine göre pozlama yapabileceğiniz bir ölçüm modudur.
- spot.jpg (23.91 KiB)
Noktasal Ölçüm’ü kullanabileceğiniz güzel bir örnek de Ay Fotoğrafı çekme anıdır. Çok müthiş bir tele lensiniz yoksa, ay fotoğrafı çekerken kadrajınızın çoğunluğunu yıldızlı ama karanlık olan gökyüzünün alması muhtemeldir. İşte, noktasal ölçüm’ü kullanarak, makinenizin yoğunluklu koyu gökyüzü yüzünden fotoğrafı aydınlatma çabasını engellemiş olursunuz. Böylece ay “patlamadan” doğru pozlama ile fotoğrafınızı çekebilirsiniz.
Ek bilgi olarak şunu da belirtmem gerekir ki, Canon 1D/1Ds gibi ileri seviye makineler, Multi-Spot metering ismi verilen, kadraj içinde farklı noktaları seçerek bu noktalardan ölçüm yapılmasına olanak veren moda da sahiptir.
Ölçüm Modunu Nasıl Değiştireceğim?
Ne yazık ki bu ayar sadece markadan markaya değil, bir markanın modelinden modeline göre bile farklılık gösteriyor. Kimi fotoğraf makinelerinde sırf bu mod’u değiştirebilmeniz için ayrı bir tuş varken, kimi makinelerde menü’nün içine girip değiştirebiliyorsunuz. En iyisi, makinenizin kullanma kılavuzunu okumak olacaktır.
A7IV Body 
85mm f/1.4 DG DN Lens
V1 FLAŞ
RSC 2 Gimbal
TRIPOD
EPM2
100-300 F/4-5.6